Cảnh báo về loại quả rừng giống quả cherry nhưng chứa độc tính và gây tử vong
1. Những vụ ngộ độc thương tâm do trẻ ăn quả hồng châu
Trong 2 ngày liên tiếp, ngày 31/7 và 1/8/2023, Bệnh viện Đa khoa huyện Đồng Văn (Hà Giang) tiếp nhận 11 trẻ em từ 3 – 12 tuổi bị ngộ độc do ăn quả hồng châu.
Ba cháu nhỏ là Sùng Thị M., 9 tuổi; Sùng Thị S., 8 tuổi; Sùng Thị M., 7 tuổi, đều trú tại thôn Chua Só, xã Tả Lủng, trong lúc đi cắt cỏ cho bò đã rủ nhau hái quả hồng châu ăn. Đến 22 giờ ngày 31/7, các cháu xuất hiện triệu chứng đau đầu, hoa mắt chóng mặt, nôn mửa và được gia đình đưa đến Bệnh viện Đa khoa huyện Đồng Văn.
Tiếp đó, Bệnh viện Đa khoa huyện Đồng Văn tiếp nhận thêm 8 bệnh nhi gồm: Lầu Thị M., 11 tuổi; Lầu Thị Ch., 10 tuổi; Lầu Mí N., 7 tuổi; Giàng Thị M., 12 tuổi; Giàng Mí S., 10 tuổi; Giàng Thị Ch., 8 tuổi; Giàng Thị L., 4 tuổi; Giàng Thị C., 3 tuổi, trú tại thôn Hồng Ngài, xã Lũng Táo. Qua quá trình điều trị tích cực, thải độc, gây nôn, truyền dịch…, một số cháu đã qua cơn nguy kịch, tuy nhiên có một số cháu ngộ độc nặng được chỉ định chuyển tuyến lên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang.
Trao đổi với phóng viên Báo Sức khỏe&Đời sống, TTƯT. BSCKII. Nguyễn Quốc Dũng, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang cho biết, từ chiều ngày 1/8 đến đêm ngày 2/8, có 7 trẻ bị ngộ độc nặng chuyển về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang. Trong đó có trường hợp cháu Sùng Thị M, 9 tuổi, tại thôn Chua Só, xã Tả Lủng mặc dù được các bác sĩ cấp cứu điều trị tích cực nhưng do bị ngộ độc quá nặng đã tử vong.
Trong số 6 bệnh nhi tiếp tục được tích cực điều trị nhưng có 3 bệnh nhi tiên lượng rất nặng, nguy cơ tử vong cao nên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang đã kịp thời hội chẩn với Bệnh viện và Trung tâm Chống độc Bạch Mai và chuyển về Bệnh viện Nhi Trung ương điều trị.
Hiện nay, tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang đang điều trị cho 3 cháu Giàng Thị M. (12 tuổi, ở thôn Hồng Ngài, xã Lũng Táo); Lầu Mí N. (7 tuổi, ở thôn Hồng Ngài, xã Lũng Táo) và Sùng Thị M. (7 tuổi, ở thôn Chua Só, xã Tả Lủng, huyện Đồng Văn). 3 cháu đều trong tình trạng ngộ độc rất nặng, gây ra tình trạng rối loạn chuyển hóa các chất trong cơ thể, nguy cơ tử vong rất cao, bệnh viện đã khẩn trương tổ chức hội chẩn theo đúng phác đồ để nhanh chóng thải độc cho các bệnh nhân. Tình trạng của các cháu hiện tương đối ổn định, về mặt triệu chứng lâm sàng: bệnh nhi hết đau đầu, hết buồn nôn và đau bụng… Xét nghiệm các chỉ số sinh hóa gan, thận… tương đối ổn.
BSCKII. Nguyễn Quốc Dũng, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang kiểm tra tình trạng sức khỏe cho bệnh nhi bị ngộ độc đang điều trị tại BV.
Trước đó, chỉ trong vòng 2 tuần (từ ngày 23/7/2021 đến 6/8/2021), trên địa bàn các huyện Mèo Vạc, Yên Minh và Đồng Văn (tỉnh Hà Giang) liên tiếp xảy ra các vụ ngộ độc do trẻ ăn quả hồng châu có chứa độc tố tự nhiên, đáng tiếc có 3 trẻ tử vong do ngộ độc quá nặng. Hai năm trước, tháng 7/2019 cũng xảy ra vụ ngộ độc do trẻ ăn hồng châu tại thôn Há Súng, xã Tả Lủng, huyện Đồng Văn khiến 1 cháu tử vong.
Ngày 3/10/2021, trên đường đi học về, 17 em học sinh ở xã Chiềng Ken (huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai) thấy ven đường trên đồi có nhiều quả hồng châu chín đã rủ nhau hái ăn. Sau khi ăn, các em phải nhập viện cấp cứu, không may đã có 1 em tử vong do diễn biến quá nặng.
Quả hồng châu có chứa độc tố alkaloid.
2. Nhận biết cây, quả hồng châu
Cây hồng châu có tên khoa học (Capparis versicolor Griff), họ Màn màn (Capparaceae). Loại quả này còn có tên gọi theo địa phương khác là: cây rom, cây mề gà, cây khua mật, cây móc quạ, chi pản sloa. Cây hồng châu thường mọc ở khu vực núi đá, thuộc dạng cây dây leo, vỏ thân cây màu xanh nhạt, có gai nhọn, cứng. Lá cây to dài gần bằng 2 ngón tay người lớn, màu của lá xanh đậm.
Quả hồng châu tròn to bằng quả trứng gà, vỏ nhẵn mượt không có lông, quả non vỏ màu xanh nhạt, khi quả chín vỏ có màu tím và hơi mềm, bửa vào trong có lớp vỏ màu hồng, mỗi quả có từ 4 – 6 hạt, các hạt có một lớp cùi màu trắng đục, nhiều nước và mềm bao bọc, bên trong cùi có một hạt to bằng hạt ngô có màu tím và hơi dẹt. Quả chín vào thời gian tháng 6 đến tháng 8 hàng năm.
Độc tố của quả hồng châu là alkaloid, chứa chính trong nhân hạt. Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp dẫn tới suy hô hấp, trụy tim mạch.
Alkaloid là một loại độc tố nguy hiểm, là những hợp chất hữu cơ có chứa dị vòng nitơ, có tính bazơ, thường gặp ở trong nhiều loài thực vật ; đôi khi còn tìm thấy trong một vài loài động vật. Alkaloid có hoạt tính sinh lý rất cao đối với cơ thể con người và động vật, nhất là đối với hệ thần kinh. Một lượng nhỏ alkaloid đủ chất độc gây chết người.
3. Tuyệt đối không ăn các loại quả rừng lạ
Tình trạng ngộ độc quả hồng châu đã xảy ra nhiều vụ trên địa bàn tỉnh Hà Giang và một số tỉnh miền núi. Có nhiều trường hợp đã tử vong do ngộ độc loại quả rừng này, do đó BS. Nguyễn Quốc Dũng khuyến cáo, chính quyền địa phương, nhà trường cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa tuyệt đối không ăn các loại quả, cây rừng không biết rõ. Điều quan trọng nữa là người dân không được chủ quan, cần lưu ý phát hiện sớm các dấu hiệu ngộ độc và đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời.
Cần lưu ý là không chỉ trẻ em vùng cao mới có nguy cơ ngộ độc quả hồng châu, những người lớn cũng có thể sơ ý ăn phải, đặc biệt là hiện nay nhiều người từ miền xuôi lên miền núi du lịch có thể do tò mò ăn thử loại quả chứa độc nguy hiểm này. Do đó, việc cảnh báo, chỉ dẫn về những loại cây có độc tố như quả hồng châu là một việc làm quan trọng. Ngoài ra nên vận động nhân dân nhận biết, rà soát và chặt bỏ cây hồng châu như chính quyền huyện Văn Bàn (Lào Cai) từng làm là một trong những cách phòng ngừa những vụ ngộ độc thương tâm do ăn quả hồng châu.
Hùng Anh – Hoàng Nam
